SNM

Zmiana siedziby SNM2023-10-29

więcej »

Wielkie podziękowania dla Pani Haliny2023-07-11

więcej »

Zmarł Zbigniew Ciechan2021-02-03

więcej »

zobacz wszystkie aktualności

Newsletter

Podaj nam swój e-mail, jeśli chcesz otrzymywać aktualności

Wychowanie Muzyczne » Czytelnia » Filmy o zespołach i muzykach kultury popularnej. Materiały do zajęć dla uczniów w wieku gimnazjalnym

Filmy o zespołach i muzykach kultury popularnej. Materiały do zajęć dla uczniów w wieku gimnazjalnym

Autor: Mirosław Grusiewicz, Joanna Piątek

 

Treści i środki dydaktyczne

Filmy o zagranicznej  muzyce popularnej  i jej twórcach

Filmy o polskiej  muzyce popularnej  i jej twórcach

Bibliografia i filmografia

 

W poprzednim numerze „Wychowania Muzycznego” przedstawiliśmy bogatą filmografię dotyczącą kompozytorów muzyki artystycznej. Jej analiza pozwala stwierdzić, że życiorysy muzyków „poważnych” wzbudzały przez lata ogromne zainteresowanie twórców filmowych. Nie inaczej sprawa wygląda w dziedzinie muzyki mniej „poważnej”. Poniżej przedstawiamy analizę kilkunastu produkcji filmowych, których bohaterami są muzyka i muzycy z kręgu kultury popularnej.

 

Od czasów przełomu dźwiękowego muzyka rozrywkowa wkroczyła do kin, a biografie muzyków i zespołów reprezentujących najróżniejsze gatunki „lżejszej” muzyki stały się kanwą wielu scenariuszy. O ile filmy o uznanych muzykach z czasów minionych są prawie wyłącznie produkcjami fabularnymi opartymi na autentycznych biografiach, to filmy o współczesnych muzykach przybierają różne formy. Są  to dokumenty bardziej lub  mniej fabularyzowane, są to filmy, w których występują muzycy i często odgrywają w nich  pierwszoplanowe role, ale w warstwie fabuły nie zawsze opowiadają one o ich życiu i twórczości, czasami ich kanwą jest treść literacka piosenek, a czasem są to zupełnie inne historie. Znajdziemy też filmy fabularne o muzykach grane przez profesjonalnych aktorów.  

 

Treści i środki dydaktyczne

Filmy o muzykach i zespołach

  • The Beatles:

What's happening! The Beatles in the U.S.A. (reż. Albert i David Maysles,1964);

A Hard Day’s Night (Noc po ciężkim dniu, reż. Richard Lester, 1964);

− Help (reż. Richard Lester, 1965);

Backbeat (reż. Iain Softley, 1994).

  • Bob Dylan:

− Dont Look Back (Nie oglądaj się za siebie, reż. Geoff Murphy, 1967).

  • Jimi Hendrix:

Montaray pop (reż. Don Alan  Pennebaker, 1968);

− Jimi Plays Monterey (reż. Chris Hegedus, Don Alan  Pennebaker, 1986).

  • The Rolling Stones:

−  Gimme Shelter (reż. Albert i David Maysles, 1970).

  • The Doors:

The Doors (reż. Oliver Stone, 1991).

  • Johnny Cash:

Spacer po linie (Walk the Line, reż. James Mangold, 2005).

  • Maanam:

− Wielka majówka (reż. Krzysztof Rogulski 1981);

− Czuje się świetnie  (reż.  Waldemar Szarek, 1983).

  • Dżem

− Skazany na bluesa (reż. Jan Kidawa-Błoński, 2005).

 

Filmy o zagranicznej  muzyce popularnej  i jej twórcach

The Beatles  

             

Zarówno  o samym zespole The Beatles, jak i z jego udziałem powstało wiele filmów. Założony 1960 roku w Liverpoolu przez czterech młodych ludzi: Paula McCartneya, Ringo Starra, Johna Lennona (zginął w 1980 roku w Nowym Jorku) oraz George’a Harrisona  (zmarł w 2001 roku) stał się ikoną popkultury, muzyki rockowej i rock and rolla. Działał tylko przez 10 lat − do 1970 roku, ale ich muzyka wywarła ogromy wpływ na ówczesną młodzież i nadal jest powszechnie znana i chętnie słuchana. Po rozwiązaniu grupy jej członkowie z wielkim powodzeniem kontynuowali działalność muzyczną.

           

Jednym z pierwszych filmów o Beatlesach był dokumentalny What's happening! The Beatles in the U.S.A., zrealizowany w 1964 roku przez braci Maysles. W 1990 roku doczekał się on nowej wersji The Beatles. The first U.S. visit. Jest ona o 20 min. krótsza od pierwowzoru i głównie ona jest teraz dostępna.  Jest to jeden z lepszych filmów o Beatlesach, krytycy są zgodni, że ten pierwszy pełnometrażowy film o zespole w sposób najbardziej szczery i bezpośredni nie tylko ukazuje zespół, ale i oddaje atmosferę i kulturę tamtych czasów. Beatlesów  poznajemy z koncertów, nagrań radiowych i telewizyjnych, kontaktów z mediami, ale przede wszystkim kamera ich  ujmuje w różnych prywatnych sytuacjach: w pokojach hotelowych, na spacerach, przejażdżkach, zakupach, podczas spotkań z wielbicielami. W stosunku do kolejnych filmów tu członkowie zespołu są naturalni, widać, jak olbrzymia popularność ich zaskakuje, ale jedyną odpowiedzią na nią jest radość, nawet nie z sukcesów, ale radość z wykonywania muzyki, która trafia do ludzi. Film zawiera sporo nagrań z koncertów z tej pierwszej wizyty Beatlesów w Stanach Zjednoczonych.

 

           

 

W tym samym 1964 roku z udziałem Beatlesów w reżyserii Richarda Lestera został nakręcony fabularny film A Hard Day’s Night (Noc po ciężkim dniu). W polskich kinach wyświetlany był pod tytułem The Beatles. Film, utrzymany w konwencji komediowej, opowiada o „zwykłym” dniu członków zespołu. Stworzony na fali popularności grupy obraz był sukcesem kasowym, niemniej wielu krytyków filmowych uważa, że wcześniej wspomniany dokument jest ciekawszy i znacznie lepiej przedstawia i zespół, i ówczesną kulturę.  Ścieżka dźwiękowa z filmu stała się podstawą wydania albumu płytowego pod tym samym tytułem.

 

           

 

W 1965 roku również w reżyserii Richarda Lestera z udziałem muzyków powstaje film Help. Jest to komedia  przygodowa o wątkach sensacyjnych. Beatlesi przez przypadkowy zbieg okoliczności stają się posiadaczami tajemniczego pierścienia,  który pragnie odzyskać sekta religijna. Dla niej pierścień ten ma niezwykłą moc i są gotowi zrobić wszystko, aby go odzyskać.

 

           

 

W 1994 roku powstaje biograficzny film muzyczny Backbeat, który opowiada o chwilach tworzenia się The Beatles, o tzw. hamburskim okresie twórczości zespołu, kiedy to powstała nazwa grupy i z rockandrollowych tanecznych rytmów zaczął się kształtować jej własnych styl.  Film koncentruje się na wątku przyjaźni lidera zespołu, Johna Lennona, z pierwszym basistą grupy Stuartem Sutcliffe (współtwórca zespołu, zwany „Piątym Beatlesem” zmarł w 1962 roku) oraz na miłości Sutcliffe’a do niemieckiej artystki Astrid Kirchherr. Film oddaje atmosferę artystycznego życia popkultury w Hamburgu. Jego zaletą jest rockandrollowa muzyka, jaką w tamtym okresie Beatlesi wykonywali. Ze względu na to, iż nie wszystkie utwory z tamtych lat doczekały się nagrań, a te, które się zachowały, nie zawsze są dobrej jakości technicznej, na potrzeby filmu przygotowano nowe nagrania − covery wykonywane przez muzyków punkowych.

 

 

 

Bob Dylan

           

Dont Look Back to film w reżyserii  Geoffa Murphy’ego z 1967 roku. Jest to portret młodego, początkującego  artysty. Film przedstawia pobyt Boba Dylana w Anglii w 1965 roku, jego trasę koncertową, wywiady, epizody z życia prywatnego. Boby Dylan w filmie przedstawiony jest jako trochę arogancki, ale charyzmatyczny i wdzięczny młodzieniec, wyznający ideały braterstwa i przyjaźni, wspólnoty w duchu chrześcijańskim, walki o godność i prawa człowieka, ideały, którym pozostał wierny przez całe swoje życie.  Talent twórczy i niezłomność charakteru oraz postaw doprowadziły do tego, iż 2016 roku otrzymał on Literacką Nagrodę Nobla.

 

 

 

Jimi Hendrix

           

Jimi Hendrix to jeden z bardziej rozpoznawalnych gitarzystów i wokalistów rockowych (zmarł nagle, po przedawkowaniu środków odurzających w 1970 roku). W zakresie gry na gitarze,  i śpiewu narzucił temu gatunkowi ostry, dynamiczny styl.  Wielką popularność przyniósł  mu udział w dwóch festiwalach uznawanych do dnia dzisiejszego za najważniejsze wydarzenia muzyki popkultury. Był to festiwal Monterey w 1967 roku oraz festiwal Woodstock w 1969 roku.

 

 

          

Film dokumentalny Montarey pop, wyprodukowany w 1968 roku,  jest relacją z legendarnego festiwalu muzycznego w Kalifornii. Wystąpiło na nim wielu muzyków już uznanych, jak i tych, dla których festiwal był początkiem wielkiej kariery. Wśród nich byli: wokaliści - Janis Joplin, Jefferson Airplane, duet Simon and Garfunkel, zespoły The Animals, Big Brother and the Holding Company, The Byrds, The Who, The Mamas & the Papas. Gwiazdą festiwalu był jednak Jimi Hendrix z grupą The Experience, którzy wykonali pełny koncert. Finałem wydarzenia było połamanie na scenie gitary elektrycznej, rozrzucenie jej kawałków wśród publiczności oraz spalenie pozostałości. Film znakomicie rejestruje konsternację, zdziwienie a nawet przerażenie, jakie wywołała ta  tą sytuacja wśród uczestników. Dokument opowiada o koncertach, ale także o kulturze hippisów, ukazuje całe zaplecze festiwalowe, ludzi, dla których to spotkanie i muzyka były ważne, ludzi pełnych pogody i sympatii, życzliwości w relacjach z innymi, a także wzajemnego szacunku, czego symbolem są też wszechobecne kwiaty, często wpinane we włosy.

 

  

         

Dwadzieścia lat później (w 1986 roku) reżyser tego filmu, Don Alan Pennebaker, wspólnie z Chrisem Hegedusem, na bazie tych samym materiałów tworzą dokument Jimi Plays Monterey. Oba filmy nie są powszechnie dostępne, niemniej można zobaczyć obszerne fragmenty z obu produkcji. 

 

The Rolling Stones

           

Zespół The Rolling Stones to legenda muzyki rockowej. Założony 1962 roku nieprzerwanie występuje do dnia dzisiejszego. 

           

Gimme Shelter to film dokumentalny z 1970 roku w reżyserii braci Maysles. Początkowo miała to być relacja z jednego z koncertów zespołu, stała się jednak wstrząsającym dokumentem, który obnażył złe strony ruchu hipisowskiego i stał się początkiem jego końca. Film o tyle odegrał istotną rolę, że w umiejętny sposób przedstawił wydarzenia, które rzeczywiście miały miejsce. Obraz pokazuje, jak przyzwolenie na zażywanie alkoholu i narkotyków, moda na beztroski styl życia i życie chwilą, wspierane pełnymi cynizmu i pychy postawami idoli młodzieży, jakimi byli Rolling Stones, mogą być zgubne, jak trudno w tłumie ludzi panować nad emocjami i wydarzeniami. Rolling Stones zapragnęli zorganizować koncert, który przyćmiłby sławę festiwalu Woodstock. Na koncert, niewłaściwie zorganizowany, bez należytej ochrony i parkingów, przybyło, jak podają różne źródła, 300−500 tys. ludzi. Agresywna ochrona, emocje ludzi, powszechne narkotyki i alkohol (również bez żenady spożywany przez ochroniarzy i muzyków podczas koncertu) - wszystko to doprowadza do burd, zamieszek i śmierci jednego z uczestników. Rolling Stones uciekają helikopterem.  Po tych wydarzeniach powracają do Wielkiej Brytanii, gdzie przez kolejne lata przede wszystkim zajmują się muzyką studyjną. Wszystko to rejestruje kamera, bracia Maysles umiejętnie łączą wydarzenia z koncertu z wcześniejszymi i późniejszymi wypowiedziami członków zespołu Rolling Stones, pokazują iż nie był to incydent, ale  skutek działań i postaw między innymi niektórych muzyków z kręgu popkultury.

 

 

The Doors

           

The Doors to amerykańska grupa rockowa, która działała w latach 1965−1972. Aktywność zespołu została przerwana nagłą śmiercią (prawdopodobnie był to zawał z powodu przedawkowania heroiny) lidera zespołu Jimi Morrisona. Po rozwiązaniu grupy pozostali jej członkowie sporadycznie i okolicznościowo występowali, ale ukazujące się po 1972 roku płyty to remiksy powstałe na podstawie archiwalnych nagrań.

           

Film The Doors to fabularna produkcja w reżyserii Olivera Stone’a z roku 1991. Główne role w filmie zagrali Val Kilmer jako Jimi Morrison oraz Meg Ryan jako Pamela Courson − jego partnerka życiowa. Film opowiada historię zespołu i jego lidera, stara się też przedstawić lata 60. ubiegłego wieku jako okres rewolucji w muzyce, w kulturze i w obyczajowości, radosne życie, oraz rozterki, jakie nękały wówczas ludzi, a także ciężar popularności. W filmie wykorzystano autentyczne nagrania grupy The Doors, część ścieżki dźwiękowej tworzą też nowe nagrania, w których śpiewa odtwórca głównej roli.

 

 

Johnny Cash 

           

Johnny Cash  to wybitny amerykański wykonawca muzyki country i ballad kowbojskich, śpiewał także rock chrześcijański, blues i rock and roll. Dwukrotnie żonaty, szczególną miłością darzył swoją drugą żonę, June Carter – również śpiewaczkę country. Johnny Cash zmarł w 2003 roku, kilka miesięcy po śmierci żony.

           

Spacer po linie z 2005 roku, w reżyserii Jamesa Mangolda, jest biograficzną opowieścią o muzyku, przy czym koncentruje się raczej na historii miłości Casha i June Carter. Plany dotyczące tego filmu powstały jeszcze za życia głównych bohaterów i - jak podają krytycy filmowi - to oni mieli wpływ na obsadę aktorską. Ścieżka dźwiękowa, na którą składają się najbardziej popularne ballady  Johna Casha, została w całości oparta na nowych nagraniach. Partie wokalne są udziałem aktorów odtwarzających główne role.     

 

 

Filmy o polskiej  muzyce popularnej  i jej twórcach

 

W Polsce także powstało kilka filmów o rodzimych zespołach muzycznych. Były to między innymi: Wielka majówka (1981), Czuje się świetnie (1983) o zespole Maanam czy Skazany na bluesa o wokaliście zespołu Dżem Ryszardzie Riedlu.

 

Maanam        

           

Maanam to wyjątkowy zespół  na scenie polskiego rocka, który funkcjonował ponad 30 lat (1976–2008). Wyróżniał go ambitniejszy – w stosunku do innych – repertuar, zarówno w zakresie tekstów literackich, w których wokalistka zespołu, Kora, starała się  przekazywać ważne dla niej treści, jak i muzyka, którą cechowały rozbudowane partie instrumentalne.  Trzon zespołu tworzyli Olga Jackowska (Kora) oraz Marek Jackowski. Małżeństwem byli tylko przez trzy lata, ale mimo rozwodu nadal tworzyli zespół.       

 

Film Czuje się świetnie w reżyserii  Waldemara Szarka to dokument fabularyzowany. Przedstawia on kilka miesięcy z życia zespołu, pokazując go z różnych stron. Są relacje z   koncertów, z konferencji prasowych, są wywiady i wypowiedzi muzyków specjalnie udzielane do tego filmu. Możemy też zobaczyć lekcję języka polskiego, na której  analizowana jest poezja Olgi Jackowskiej. Pokazane jest życie prywatne członków zespołu, ale i zwykłych ludzi żyjących w latach  80. ubiegłego wieku. Stałym elementem przewijającym się przez film jest odczytywanie prywatnych listów do członków zespołu, które przybliżają nam problemy i postawy ludzi tamtego okresu. 

 

 

 

          

Wielka majówka w reżyserii Krzysztofa Rogulskiego nie jest filmem muzycznym, jest to  komedia obyczajowa, w której główne kreacje przypadły Zbigniewowi Zamachowskiemu (jest to jego debiut filmowy) oraz Janowi Piechocińskiemu. Muzyka w filmie odgrywa istotną rolę - narratora i komentatora wydarzeń. Cały podkład muzyczny stanowią utwory zespołu Maanam, które na ekranie wykonuje Olga Jackowska.

 

 

 

 

Dżem

           

Dżem to zespół bluesowo-rockowy, który działa od  1973 roku. Do roku 1994 jego twarzą, frontmanem, wokalistą i autorem tekstów piosenek był Ryszard Riedel. Po jego śmierci wokalistą został Jacek Dewódzki, obecnie funkcję tę pełni Maciej Balcar.

           

Skazany na bluesa to polski fabularny film biograficzny z 2005 roku w reżyserii Jana Kidawy-Błońskiego, przedstawiający historię życia wokalisty zespołu Dżem – Ryszarda Riedla. Tytułową postać zagrał Tomasz Kot, a żonę Riedla zagrała Jolanta Fraszyńska. W filmie występuje też obecny wokalista zespołu Dżem – Maciej Balcar. Film ukazuje nie tylko muzykę legendarnego już zespołu, ale także osobiste przeżycia i problemy bohatera, o którym Jan Skaradziński napisał: Jego interpretacja podnosiła poziom utworu o kilka pięter. Miał tylko sobie właściwą, jakby przerysowaną manierę wokalną, która stała się wyrazistym stylem. Miał głos zarazem szorstki i aksamitny. Miał charyzmę pozwalającą wystawiać mu rockowy teatr z pogranicza życia i śmierci (Skaradziński  2009).

 

 

 

 

Bibliografia

 

Boucher D., 2016, Dylan i Cohen. Poeci rocka, J. Łoziński (tłum.), Wydawnictwo Niebieska Studnia, Warszawa.

Grusiewicz M., Piątek J., 2017, Filmy o kompozytorach muzyki artystycznej. Materiały do zajęć dla uczniów w wieku gimnazjalnym, „Wychowanie Muzyczne” nr 4.

Królikowski W., 1985, Maanam, Młodzieżowa Agencja Wydawnicza, Warszawa.

Michalak M., 2011, Muzyka rockowa w świadomości i edukacji młodzieży gimnazjalnej, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń.

Panek W., 1986, Mały słownik muzyki rozrywkowej, Związek Polskich Autorów i Kompozytorów, Warszawa.

Redding N., Appleby C., 2000, Czy jesteś doświadczony? Prawdziwa historia The Jimi Hendrix Experience, J. Majka (tłum.), Wydawnictwo Kagra, Poznań.

Smołka T., 2003, Inwazja decybeli, czyli muzyka rockowa i okolice, Maternus Media, Tychy.

Skaradziński J., 2009, Dżem. Ballada o dziwnym zespole, Wydawnictwo In Rock,

 

Strony www (YouTube)

Film A Hard Day’s Nighthttps://www.youtube.com/watch?v=3aHPReczp60

Film Dont Look Back w rosyjskiej wersji językowej –

https://www.youtube.com/watch?v=nP8jL6POD2g oraz fragmenty oryginalnego filmu https://www.youtube.com/watch?v=5VvHyCy5kDs

Film Czuje się świetnie − https://www.youtube.com/watch?v=GYCBvzlCUhs

Czołówka filmu Wielka majówkahttps://www.youtube.com/watch?v=IRT3BWqdhSQ

Film Skazany na bluesahttps://www.youtube.com/watch?v=jipJEZS3T4k