Historia jednego koncertu – Queen na Live Aid

Autor: Julia Podkowa

 

Nieodłącznym elementem pracy każdego artysty muzycznego są koncerty. Bez wątpienia należą do grona najpopularniejszych form wydarzeń kulturalnych, popularyzujących artystów, ich twórczość, a także upowszechniających kulturę i zachęcających do uczestnictwa w niej. Ponadto, stanowią kluczową formę zarobku dla wykonawców. Jednak nie zawsze są one tylko przestrzenią do zarabiania, ale stanowią też niezwykłe pole do wspierania potrzebujących i pomagania im.

           

Koncerty charytatywne od lat cieszą się popularnością jako przestrzeń do dzielenia się pomocą. Artyści bardzo chętnie dołączają do tego typu wydarzeń, a publiczność z zaangażowaniem w nich uczestniczy i dokłada swoją cegiełkę do akcji. Jednym z występów o takim charakterze, które zapisały się na kartach historii, jest Live Aid.

           

Jaka jest geneza Live Aid? W połowie lat 80. XX wieku Etiopię opanował wszechobecny głód. Wyniszczająca uprawy rolne susza doprowadziła do klęski i braku plonów. Panująca wówczas wojna domowa, wydatki na zbrojenia doprowadziły do pogłębienia wszechogarniającego głodu. Władze nie posiadały należytych funduszy ani nie potrafiły wyposażyć mieszkańców w produkty spożywcze. Głód był tak ogromny, że Etiopczycy umierali z wycieńczenia. Gdy udało im się zdobyć żywność, rodzice karmili swoje dzieci, a sami po czasie umierali z braku pożywienia. Według przeprowadzonych badań w 1984 roku z głodu zmarło od 700 tysięcy do miliona mieszkańców Etiopii, a aż 150 tysięcy dzieci zostało sierotami.

           

Tego samego roku BBC wyemitowało przygotowany przez Michaela Buerka reportaż, w którym lokalny przewodnik zaprowadził reportera do tzw. obozu głodu. Mieszkańcy wsi decydowali się na ucieczkę do miasta, kierując się wizją znalezienia dla siebie jedzenia i miejsca do życia. Niestety, miasta nie oferowały takich możliwości, a przybysze ze wsi koczowali na pustych terenach, czyli właśnie „obozach głodu”. Widzowie zobaczyli obraz tragedii, z jaką mierzyło się afrykańskie państwo: głodujące dzieci, śmiertelnie wychudzeni ludzie i setki ciał przykrytych kocami, czekających na pochówek.

           

Materiał BBC zobaczył m.in. Bob Geldof, irlandzki muzyk i lider zespołu The Boomtown Rats. Stworzył on grupę złożoną z największych gwiazd brytyjskiej muzyki rockowej i popu. Nowo powstała formacja przyjęła nazwę Band Aid. Band to w języku angielskim „zespół”, a całe sformułowanie Band-Aid było nazwą firmy produkującej opatrunki. W skład zespołu wchodzili artyści tacy jak Bono, Sting, George Michael, David Bowie, Paul McCartney czy Phil Collins. W tym samym roku grupa nagrała piosenkę Do They Know It’s Christmas? (Czy oni w ogóle wiedzą, że są święta?), do której tekst napisał Geldof. Utwór mówi o tym, że Afryka to miejsce, w którym na święta na pewno nie spadnie śnieg, gdzie nic nie rośnie, nie płyną rzeki, a jedyną wodą jest gorzki strumień łez, stąd najwspanialszym prezentem na gwiazdkę będzie życie. Wszystko odbyło się w bardzo szybkim tempie. Nagranie dźwięku, wideoklipu i wprowadzenie piosenki do dystrybucji zrealizowano w ciągu czterech dni. Utwór utrwalony na płytach winylowych sprzedał się w nakładzie 3 milionów egzemplarzy, a cały dochód przeznaczony został na pomoc dla walczących z głodem.

           

Zdjęcie z nagrania wideoklipu Band Aid piosenki Do The Know Its Christmas (1984)

 

Amerykańscy koledzy z branży muzycznej, zainspirowani działaniami artystów z Wielkiej Brytanii, zdecydowali się na nagranie swojego utworu. Amerykański aktor i piosenkarz Harry Belafonte rozpoczął poszukiwania osób chętnych do współpracy. W styczniu 1985 roku miała miejsce gala American Music Awards, po której czterdziestu pięciu twórców zgromadziło się na całą noc w studiu i nagrywało utwór We Are The World. Na tę okoliczność artyści nazwali swój zespół USA for Africa czy też USA − United Support of Artists. W nagraniu piosenki We Are The World udział wzięli autorzy kompozycji, Michael Jackson i Lionel Richie, oraz m.in. Stevie Wonder, Bob Dylan, Diana Ross i Tina Turner. W chórze śpiewającym refren był także Bob Geldof, twórca Band Aid, który przyleciał do Los Angeles, by opowiedzieć artystom o skali ich działań. Łącznie sprzedano około 20 milionów egzemplarzy wydanego utworu.

   

 

Artyści USA for Africa w nagraniu We Are the World (1985)

       

Z pieniędzy zebranych ze sprzedaży zakupiono żywność i wszelkie zasoby niezbędne dla potrzebujących. Świadkiem tego, jak osiem śmigłowców przywiozło dary, był m.in. autor reportażu dla BBC, który po kilku miesiącach ponownie odwiedził Etiopię.

           

Geldof nie chciał poprzestawać na doraźnej pomocy potrzebującym, pragnął działać dalej. Wpadł na pomysł, aby zorganizować koncerty charytatywne w wykonaniu supergwiazd muzyki, które będą się odbywać w tym samym czasie w dwóch miejscach na świecie − Wielkiej Brytanii i USA, a ponadto będą wspólnie transmitowane. Te niepowtarzalne wydarzenia zaplanowano jedno po drugim. Do tego w innych krajach miały odbywać się nieco mniejsze koncerty lokalnych artystów. Dla serii tych inicjatyw wymyślono nazwę Live Aid, a ich termin wyznaczono na 13 lipca 1985 roku.

           

Dwa główne koncerty, z których prowadzone były transmisje na żywo, miały miejsce na stadionie Wembley w Londynie oraz na stadionie Johnna F. Kennedyego w Filadelfii. Oba zgromadziły ogromną publiczność. Na scenach prezentowali się najpopularniejsi artyści. Na Wembley w Londynie wystąpili m.in. David Bowie, Phil Collins, Elton John, Paul McCartney, Sade, Sting, zespoły Queen, Status Quo, The Who, U2, Wham!. Na stadionie JFK w Filadelfii można było usłyszeć Bryana Adamsa, Erica Claptona, Boba Dylana, Madonnę, Carlosa Santanę, Tinę Turner i Micka Jaggera, zespoły Black Sabbath, Duran Duran, Led Zeppelin, The Beach Boys.

           

Wśród tych wielu gwiazd pragnę zwrócić uwagę na koncertujący w Londynie zespół Queen z Freddiem Mercurym na czele. Występ ten, trwający ponad 20 minut, uważam za najlepszy w historii tej grupy, najlepszy w całym tym przedsięwzięciu i – co ważne – w tych poglądach nie jestem odosobniona. W 2005 roku brytyjska stacja Channel 4 uznała ten koncert za najlepszy w całej historii muzyki rockowej.

           

Początki zespołu Queen sięgają roku 1971, kiedy to z bandu o nazwie Smile, w skład którego wchodził perkusista Roger Taylor i gitarzysta Brian May, odszedł wokalista. Muzycy zdecydowali się wówczas na założenie nowej formacji, do której zamierzali poszukać wokalisty. Został nim Freddie Mercury, który również pożegnał się ze swoim poprzednim zespołem. Po kilku miesiącach dołączył do nich basista John Deacon. Młodych muzyków łączyła wspólna pasja i nauka w collage’u. W 1973 roku ich kariera muzyczna nabrała tempa. Rok po roku wydali dwa albumy, ruszyli też w trasę po USA jako support innego zespołu. Pod koniec 1974 roku ukazał się ich trzeci album, na którym znajduje się dobrze znana piosenka Killer Queen. Jednak to rok później zespół Queen stał się rozpoznawalny nie tylko w Stanach Zjednoczonych. W 1975 roku muzycy wydali album A Night At The Opera, z którego pochodzi Bohemian Rhapsody, jeden z najsłynniejszych utworów rockowych wszechczasów. Do piosenki nakręcono również teledysk, który uznawany jest za pierwszy promocyjny klip w historii. Od tej pory Queen cieszył się statusem supergwiazdy, a za oceanem ich kompozycja pokryła się platyną.

           

Zespół zyskał sympatię i uwagę publiczności nie tylko dzięki wspaniałym utworom i wirtuozerii, ale także za sprawą swojego frontmana. Mercury potrafił rozgrzać publiczność do szaleństwa, wchodził z nią w interakcje, a do tego jego sposób bycia na scenie, fantazyjne stroje i niezwykła ekspresja jeszcze bardziej „kupowały” fanów. Freddie zmarł pod koniec 1991 roku na AIDS, z którym zmagał się przez kilka lat.

           

Grupa zapisała się na kartach historii. Ich muzyka była obecna w wielu filmach, w 1997 roku w paryskim Teatrze Narodowym miała miejsce premiera baletu stworzonego do muzyki zespołu. Kilka lat później w Londynie rozpoczęły się prace nad musicalem We Will Rock You, który do dziś wystawiany jest w wielu państwach na świecie. Formacja doczekała się także filmu biograficznego pod tytułem Bohemian Rhapsody, opowiadającego o losach zespołu, a głównie jego wokalisty, od początku ich działalności aż do śmierci Mercurego. Film zdobył m.in. cztery Oscary, w tym dla najlepszego aktora pierwszoplanowego (Rami Malek) oraz dwa Złote Globy.

 

 

Queen na koncercie Live Aid na stadionie Wembley (1985)

   

Na koncercie Live Aid 13 lipca 1985 roku na stadionie Wembley Queen koncertował jako siedemnasty wykonawca. Występ miał trwać15 minut, ostatecznie przedłużył się do 21 minut. Artyści wykonali pięć pełnych utworów: Radio Ga Ga, Hammer To Fall, Crazy Little Thing Called Love, We Will Rock You, We Are The Champions i fragmenty Bohemian Rhapsody. Te 21 minut wystarczyło, by Queen ponownie zapisał się w historii koncertów. Oczy całego świata zwrócone były właśnie na tę formację, a szczególnie na jej lidera, Freddiego Mercurego. Wokalista był pełen radości, pewności siebie i tego, co zamierza pokazać na scenie. Koncert rozpoczął się dość spokojnie. Freddie usiadł przy fortepianie, by akompaniować sobie podczas wykonania Bohemian Rhapsody. Po tym numerze obudził w sobie scenicznego lwa i przeszedł wraz z zespołem do wykonania numeru Radio Ga Ga. Podczas występu Mercury zdołał nakłonić całą publiczność, by wraz z nim, równo, w rytm muzyki, klaskała do refrenu. Publiczność oszalała, a Freddie przeszedł do swoich charakterystycznych zaśpiewek „Aaaaaaaay-o”, na które z energią i zaangażowaniem odpowiadał stadion przepełniony ludźmi. Następnie artyści wykonali Hammer To Fall i Crazy Little Thing Called Love. Wisienką na torcie okazały się dwa najważniejsze numery − We Will Rock You i hymn We Are The Champions, zamykający cały set.

           

Nieco informacji na temat występu grupy podczas Live Aid przekazał działający w trakcie wydarzenia fotograf Neal Preston. Mężczyzna wyznał, że nie zdawał sobie sprawy z tego, że występ okaże się tak wielkim sukcesem, a on sam będzie na scenie wręcz pod nogami Mercurego fotografować wokalistę i jego zespół w trakcie koncertu. Wyjawił również, że był zdziwiony, gdy dostał polecenie, aby jak najszybciej dotrzeć na scenę i robić zdjęcia zespołowi, ponieważ w trakcie setów pozostałych artystów w ich pobliżu obecna była wyłącznie ekipa telewizyjna. Fotograf wspomina, że bardzo szybko poczuł, jakby wcale nie uczestniczył w emitowanym na żywo koncercie charytatywnym, ale brał udział w najwyższej klasy koncercie rockowym. Powiedział także, że on sam na początku dużo bardziej ekscytował się występem zespołu The Who, jednak z czasem przestał mieć wątpliwości, że to właśnie formacja Queen okazała się największą gwiazdą całego przedsięwzięcia. Podobnego zdania byli także organizator Bob Geldof oraz Elton John, którzy wspólnie stwierdzili, że zespół skradł całe show. Geldof wręcz powiedział: „To była idealna scena dla Freddiego: cały świat”.

           

Występ zespołu był bardzo szeroko komentowany w mediach. Ich performance określono kluczowym fragmentem całego wydarzenia, który udowodnił talent i zbudował wysoką pozycję zespołu. Jak już wspominałam, w 2005 roku została przeprowadzona ankieta branżowa, w której artyści, dziennikarze oraz inne osoby ze świata muzyki i kultury wskazały występ Queen podczas Live Aid jako największe wydarzenie na żywo w historii muzyki rockowej. Pomimo że w tym roku mija dokładnie 40 lat od tego koncertu, to zdanie na jego temat – przynajmniej moje – pozostaje niezmienne. Występ zespołu śmiało można określić kultowym. Do tej pory w Internecie odnajdzie się fotografie, na których Freddie ubrany jest w niezwykle charakterystyczny dla siebie strój. Poza tymi zdjęciami dostępne są gify, naklejki czy figurki przedstawiające wokalistę właśnie w tej stylizacji.

 

        

Muszę przyznać, że Freddie Mercury to artysta, który zachwyca mnie swoim talentem, wizerunkiem, pracowitością, ale również ogromną empatią, uczuciowością i pomocą, której nigdy nie odmawiał. Moim zdaniem jest to najlepszy głos męski w historii muzyki, a występ na Live Aid stanowi materiał, który za każdym razem, gdy do niego wracam, niezmiennie mnie fascynuje, porusza, ekscytuje i wzrusza.

 

Linki do omawianych filmów i nagrań

Nagrania z całości koncertu Live Aid 13 lipca 1985 roku na stadionie Wembley